کمبود استاد و متون آموزشی به روز، معضل آموزش روابط عمومی در ایران است

باید در حوزه روابط عمومی در ایران سرمایه گذاری کنیم. متولیان روابط عمومی در ایران نظیروزارت ارشاد، ریاست جمهوری و شوارای عالی اطلاع رسانی دولت است. آنها باید به توسعه روابط عمومی کمک کنند.

به ویژه با آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص و به کار گرفتن آنها در راس روابط عمومی ها در کشور می توان جایگاه روابط عمومی را تقویت کرد تا به روابط عمومی به شکل حرفه ای و کارشناسی نگاه کنیم و تا زمانی که در بحث آموزش و توسعه آن قدمی بر نداریم کاری پیش نمی رود .

شفقنا- کمبود کتاب‌های تالیفی آموزشی در حوزه روابط عمومی یکی از معضلات آموزشی این حرفه محسوب می‌شود. سید شهاب سید محسنی، نویسنده کتاب‌هایی در این حوزه است اما می‌گوید بین بحث‌های نظری و میدان کار و عمل روابط عمومی‌ها یک شکاف و فاصله وجود دارد که باید آن را از میان برد تا روابط عمومی‌ها موفق‌تر عمل کنند. بدین بهانه درباره وضعیت آموزش روابط عمومی در ایران با او گفت‌وگو کرده‌ایم .

وضعیت آموزش روابط عمومی در ایران چگونه است؟

از آن جایی که ما در حوزه تربیت و آموزش نیروی انسانی روابط عمومی کم کار کرده ایم، ضعف داریم. خوشبختانه در یکی دو دهه اخیر رشته روابط عمومی گسترش خوبی درمراکز دانشگاهی ایران داشته است. از آن جایی که بخشی از کار روابط عمومی میدانی است و فاصله بین بحث های نظری دانشگاه و محیط کار زیاد است، در کار روابط عمومی ها با مشکل مواجهیم. بنابراین نیاز داریم که بیشتر بحث ها در حوزه دانشگاهی را کاربردی کنیم. البته با ورود دانشگاه علمی - کاربردی به حوزه آموزش روابط عمومی شرایط بهتر شده است اما هنوز جای کار بیشتری دارد زیرا ضعف ما در این بخش مشهود است. امید داریم با رفع موانع و تغییر نگاه به روابط عمومی از یک واحد تدارکاتی و تشریفاتی به یک بخش تخصصی، شرایط برای کار روابط عمومی ها بهتر شود .

اگر  روابط عمومی  در سازمان ها جدی گرفته شود،آموزش آن ارتقا پیدا کند و اعتبار لازم برای کارهای این نهاد به آن  اختصاص پیدا کند، جایگاه روابط عمومی در سازمان ها ارتقا پیدا می کند و روابط عمومی در سطح حرفه ای ایفای نقش خواهد کرد .

 پیشینه روابط عمومی درایران چگونه است؟ این رشته یک علم وارداتی و ترجمه ای است، چگونه می توان آن را بومی ساخت؟

روابط عمومی بر اساس یک تقلید وارد ایران شد. در سال 1330 شرکت ملی نفت که با مشارکت و همکاری با انگلیسی ها فعالیت می کرد، روابط عمومی  را به عنوان یک بخش موجود در شرکت های انگلیسی راه اندازی کرد. به این ترتیب اولین واحد روابط عمومی به شیوه ای تقلیدی در ایران آغاز به کار کرد. این رشته وارداتی است و بسیاری از کتب آموزشی در این رشته ترجمه ای است. اما در سال های اخیر کتاب های جدیدی در حوزه روابط عمومی تالیف شده است و بسیاری از صاحب نظران این رشته  سعی کرده اند تا روابط عمومی را در ایران بومی سازی کنند .

درعین حال نمی توان نسخه واحدی از روابط عمومی را برای فرهنگ ها و کشورهای مختلف تجویز کرد زیرا فرهنگ، سیاست و اقتصاد هر کشوری با دیگری متفاوت است. روابط عمومی ها بر اساس فرهنگ ها شکل می گیرد. در کشورهای اروپایی بازار رقابتی و سیستم تجارت آزاد حاکم است پس روابط عمومی در این کشورها در خدمت بازاریابی و تجارت قرار گرفته است. اما چنین روابط عمومی در کشور ما نمی تواند تاثیرگذار باشد .

چگونه می توان  ٱموزش رشته روابط عمومی  را تقویت کرد؟

باید در حوزه روابط عمومی در ایران سرمایه گذاری کنیم. متولیان روابط عمومی در ایران نظیروزارت ارشاد، ریاست جمهوری و شوارای عالی اطلاع رسانی دولت است.  آنها باید به توسعه روابط عمومی کمک کنند. به ویژه با آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص و به کار گرفتن آنها در راس روابط عمومی ها در کشور می توان جایگاه روابط عمومی را تقویت کرد تا به روابط عمومی به شکل حرفه ای و کارشناسی نگاه کنیم و تا زمانی که در بحث آموزش و توسعه آن قدمی بر نداریم کاری پیش نمی رود .

از آن جایی که در رشته روابط عمومی اساتید اندکی داریم باید از استادان متخصص خارجی برای تدریس دعوت کنیم. این مساله مانعی برای راه اندازی دوره دکتری روابط عمومی در ایران است. باید از استادان کشورهایی که در زمینه روابط عمومی کار کرده اند به عنوان مهمان بهره گیریم. خوشبختانه در سال های اخیر انجمن ها و موسسات غیر دولتی در ایران کنفرانس ها و سمپوزیوم های بین المللی خوبی برگزار کرده اند و در این برنامه ها استادان و متخصصان خارجی را دعوت کرده اند و آنها مقاله هایی هم در این نشست ها ارائه کردند. این حرکت های مثبت تا حدودی توانسته است اوضاع را بهبود ببخشد اما هنوز نقش و جایگاه واقعی روابط عمومی برای مدیران ارشد تبین نشده است. یعنی برای توسعه آموزش روابط عمومی در ایران نگاه ها باید به صورت اساسی و ریشه ای تغییر کند. هم چنین باید زمینه برگزاری کارگاههای آموزشی در داخل کشور برای کارکنان روابط عمومی ممکن شود و از سوی دیگر باید زمینه حضور نیروهای آموزش دیده را در دوره های تکمیلی و دانشگاهی خارج از کشور فراهم کنیم .

چه مشکلات و معضل هایی در حوزه آموزش روابط عمومی در کشور داریم؟

در حوزه آموزش چند مساله داریم. استادان متخصص در حوزه روابط عمومی به ویژه استادانی که بتوانند مباحث روابط عمومی روز دنیا را تدریس کنند،کم داریم. مشکل دیگر مربوط به متون آموزشی این رشته است. بسیاری از متن های  آموزشی روابط عمومی متعلق به سی سال پیش است. برخی ازاین کتاب ها قبل از انقلاب تالیف و یا ترجمه شده اند. برخی از آنها اوایل انقلاب ترجمه و نوشته شده اند و هنوز در بین منابع درسی روابط عمومی ها هستند. بحث هایی مانند روابط عمومی الکترونیک، تکنولوژی های نوین ارتباطات، شیوه های جدیددرپژوهش های کاربردی و... کمتر وارد متون آموزشی روابط عمومی شده اند. لذاکتاب های درسی رشته روابط عمومی باید بازنگری شود. اگر بتوانیم فضایی ایجاد کنیم که از نویسندگان حوزه روابط عمومی ایرانی حمایت کنیم و کتاب های به روز دنیا را ترجمه کنیم، محتوای آموزشی ما ارتقاء پیدا می کند .

کلید دانش روز روابط عمومی کتاب های به روز و معتبر این حوزه درسطح جهانی است. بخشی از متون باید به دست مترجمان ماهر سپرده شود و بخش دیگر آن هم در دست پژوهشگران و محققین حوزه روابط عمومی، رسانه و ارتباطات در ایران است که باید از آنها درتالیف حمایت کنیم. این کارها در کنار هم می تواند باعث بهبود و توسعه متون آموزشی شود. البته به این شرط که متولیان روابط عمومی در ایران برنامه جامعی برای روابط عمومی ها ترسیم کنند که بخشی از آن می تواند آموزش روابط عمومی باشد .

 چگونه یک فارغ التحصیل رشته روابط عمومی با دانش کاربردی می تواند وارد بازار کار روابط عمومی شود؟

خوشبختانه اگر فارغ التحصیلان رشته روابط عمومی، ارتباطات و روزنامه نگاری فعال باشند به سرعت جذب بازار کار می شود. این افراد در رسانه ها، روابط عمومی شرکت ها و یا در بخش های خدماتی به راحتی کار پیدا می کنند. بارها به دنبال یک کارشناس خوب روابط عمومی بوده ایم اما به راحتی پیدا نکرده ایم. فارغ التحصیل روابط عمومی شاید شغل اداری با پرستیژی نتواند به دست بیاورد اما بیکار هم نمی ماند و در تحریریه های روزنامه ها، رسانه های دیگر و سایت ها و یا به عنوان مشاور و پیمانکار روابط عمومی ها مشغول به کار می شوند .

چرا فارغ التحصیلان روابط عمومی به طور قطع به روابط عمومی ها راه پیدا نمی کنند و در رسانه ها بیشتر مشغول به کار می شوند؟

 الزاماً هم اینطور نیست ،درعین حال ساختار دولتی ایران سالهاست که استخدام را ممنوع کرده است. مگر در مواردی که سازمان ها از هیات دولت مجوز بگیرند می توانند افراد را جذب کنند و  متاسفانه در این مجوزهای نیز کمترعنوان شغل روابط عمومی برای استخدام دیده شده است. اما اگر فضای رقابتی بین شرکت ها و موسسات داشته باشیم یعنی اقتصاد بهبود پیدا کند. نگاه به روابط عمومی حرفه ای شود و هر مجموعه ای مانند شرکت و کارخانه احساس خواهد کرد که به روابط عمومی نیاز دارد، پس شرایط کاری بهتر می شود. بر خلاف جایگاه روابط عمومی  در بخش خصوصی در اروپا، در ایران روابط عمومی دولتی مطرح است و بخش خصوصی ما هنوز در این حوزه به این باور نرسیده است که نیازمند واحد روابط عمومی است. هر چه از طریق رسانه ها این باور تبلیغ شود و گسترش یابد که روابط عمومی برای هر بخشی لازم و ضروری است و سازمان ها و موسسه های غیر دولتی می توانند از آن بهره گیرند، آنها نیز به دنبال جذب نیروو شکل گیری واحد روابط عمومی خواهند بود و حتی یک نفر فارغ التحصیل هم بیکار نخواهیم داشت و حتی نیروی انسانی آموزش دیده کم خواهیم آورد. باید به این سمت برویم. متاسفانه روابط عمومی ها مبلغ خوبی برای خودشان در جامعه نبوده اند و نتوانستند خودشان وکارکردهایشان را به خوبی به جامعه معرفی کنند که البته بخشی از آن به موانع تاریخی بر می گردد. کارشناسان روابط عمومی باید به خودشناسی و خودباوری برسند و بتوانند خودشان را اثبات و معرفی کنند. به این ترتیب روابط عمومی در سازمان های غیر دولتی گسترش پیدا می کنند. روابط عمومی ها وظیفه دارند اهمیت و فوایدشان را به بخش خصوصی بشناسانند تا واحدهای روابط عمومی در این بخش شکل گیرند .

یعنی تنها راه رونق روابط عمومی در ایران راه اندازی این بخش در موسسه های خصوصی است؟

 یکی از راههای رونق و توسعه روابط عمومی در ایران فعال شدن روابط عمومی در بخش غیر دولتی است. در بخش دولتی ظرفیت ما تکمیل است و محدودیت های قانونی جذب و استخدامی داریم. در بخش دولتی به ازای هر فردی که بازنشسته می شود فرد جدیدی جذب می شود. اما افرادی که سالهاست در روابط عمومی ها هستند و تحصیلات مرتبط هم ندارند باید از آموزش ضمن خدمت استفاده کنند. این افراد تجربه دارند، اما تخصص لازم را ندارند .

در حال حاضر در بخش غیر دولتی ظرفیت خالی داریم که باید آن را فعال و شکوفا کنیم. این امکان تنها با برنامه ریزی، معرفی بهتر روابط عمومی و نقش آفرینی بهتر کارشناسان روابط عمومی در عرصه کار ممکن می شود. کارشناسان روابط عمومی باید در محیط کار فعال باشند زیرا در موسسه های خصوصی بر خلاف دولتی باید به مدیران ارشد در عمل و با عدد و رقم ثابت کرد که این بخش ضروری و مفید است. اگر بخش خصوصی متقاعد شود که این بخش مفید و موثر است برای آن هزینه می کند و روابط عمومی ها شکوفا می شوند. بر خلاف آن اگر فایده عملی نبینند حتی یک نفر هم برای آن اختصاص نمی دهند